Verbonden partijen

Inleiding

De gemeente kan taken zelf uitvoeren, taken uitbesteden of hiervoor samenwerking zoeken met andere partijen. Als dit laatste gebeurt met andere overheden dan heet dit een verbonden partij. Een verbonden partij in de vorm van een gemeenschappelijke regeling. De gemeente heeft in zo’n partij een financieel belang (er wordt geld in gestoken) én heeft rechtstreeks invloed op de besluiten van de gemeenschappelijke regeling.

Regionale samenwerking wordt steeds belangrijker. De afgelopen jaren is er veel veranderd binnen de lokale overheid. Het Rijk heeft veel taken overgeheveld naar de gemeenten. Die decentralisatie van taken ging vaak gepaard met minder uitvoeringsbudget voor de gemeenten. Het gaat om grote, maatschappelijke opgaven die veel meer strategisch vermogen, samenwerking en visie vragen van de lokale overheid. Deze elementen -samen met de financiële tekorten die hiermee gepaard gaan- vergen veel meer bestuurskracht van een gemeente. Om dit op een goede manier te organiseren komen er meer verbonden partijen in de vorm van een gemeenschappelijke regeling.

Het gevoel van onvoldoende grip op de gemeenschappelijke regeling is voor de gemeenteraden in Rivierenland aanleiding geweest om in 2019 een viertal moties aan te nemen.
In reactie op deze moties is in 2020 een eerste stap gezet door in de vergaderschema’s 2021 vaste momenten op te nemen, waarop bijeenkomsten van verbonden partijen kunnen plaatsvinden. Meerdere gemeenschappelijke regelingen hebben de vergaderingen van het Algemeen Bestuur beter toegankelijk gemaakt voor raadsleden. Bovendien heeft elk college in Rivierenland een informatieprotocol opgesteld. Hierin zijn informatieafspraken gemaakt met als doel de raad goed en tijdig te informeren.
Tot slot is het 'Initiatief raadskring Regio Rivierenland' opgestart. Het doel van de raadskring is om de raden als hoofd van de gemeenten meer in stelling te brengen door met elkaar aan de voorkant de verbinding te zoeken en een platform te bieden om ideeën en opvattingen te kunnen uitwisselen.

Beleid(skaders)

• Wet Gemeenschappelijke Regelingen
• Nota Verbonden Partijen
• Moties Grip op Gemeenschappelijke Regelingen

Externe ontwikkelingen

Er is een steeds grotere wens vanuit gemeenteraden om meer grip en sturing op verbonden partijen. Op 1 juni 2021 is het wetsvoorstel Wet versterking legitimiteit gemeenschappelijke regelingen aangenomen door de Tweede Kamer. Met het wetsvoorstel beoogt het kabinet de democratische legitimatie van gemeenschappelijke regelingen te versterken. Het gaat daarbij om de kaderstellende en controlerende rol van met name gemeenteraden. Het  wetsvoorstel introduceert een aantal aanpassingen van en aanvullingen op bestaande instrumenten van de volksvertegenwoordiging. Daarnaast richt het wetsvoorstel zich op het vergroten van participatiemogelijkheden van burgers en belanghebbenden bij de besluitvorming in gemeenschappelijke regelingen. De Tweede Kamer heeft ingestemd met het wetsvoorstel. De behandeling door de Eerste Kamer is voorzien in de tweede helft van 2021.
De Raad van State is kritisch op de voorgestelde maatregelen en pleit er voor om niet alleen voor de korte termijn verbeteringen door te voeren, maar ook een fundamentele discussie met alle betrokkenen te voeren over de inrichting van het openbaar bestuur en de vraag hoe we de democratische legitimatie van de steeds omvangrijker wordende regionale samenwerking op de lange termijn kunnen borgen.

Er is een nieuwe Nota verbonden partijen in voorbereiding.
De nota draagt bij aan betere afspraken over hoe we omgaan met verbonden partijen. Welke uitgangspunten hanteren we bij deze samenwerking, hoe is de gemeentelijke verantwoordelijkheid geregeld, en hoe werkt de bestuurlijke vertegenwoordiging in verbonden partijen? Dit zijn vragen die in deze nota aan de orde komen. De nota legt een verbinding tussen de raad en het college en schetst de kaders voor sturing en beheersing  om  meer grip te krijgen op de verbonden partijen. De nota is een uitwerking van de strategische opgave “Samen Sterk in de Regio” uit het coalitieakkoord.

Moties. De raad van Buren heeft een viertal moties aangenomen.

Vorming raadskring.  Raadskring Regio Rivierenland is een initiatief voor raadsleden, door raadsleden. De gedachte erachter is dat raden veel invloed kunnen hebben op de samenwerking, zodra zij in staat worden gesteld om zelf ook samen te werken.
Het doel van dit initiatief is het ‘herstel’ van de democratische legitimiteit in de regionale samenwerking. De initiatiefgroep stelt zich vragen zoals: Hoe kunnen we als raadsleden aan de voorkant komen van het proces? Want daar zit de werkelijke invloed. Hoe kunnen we als raadsleden onze stemmen bundelen op regionaal niveau? Want we hebben alleen invloed als we een meerderheid kunnen creëren. Hoe kunnen we als raadsleden in eigen woorden aan de voorkant input leveren?
Om iedereen op een goede manier zijn kracht te zetten is er volgens de initiatiefgroep meer nodig dan tot nu toe in gang gezet is. De initiatiefgroep onderscheidt hierbij een aantal belangrijke pijlers.

• Een strategische agenda voor de regio en voor de gemeenschappelijke regelingen in de regio. In een oogopslag moet duidelijk zijn wat de belangrijkste uitdagingen zijn voor het komende jaar en wie waarvoor aan de lat staat.
• Een andere manier van informatieverstrekking vanuit de gemeenschappelijke regelingen, maar ook vanuit de colleges van burgemeester en wethouders. De informatie moet transparant en to-the-point zijn. Het platform moet de mogelijkheid bieden voor interactie met elkaar.
• Het faciliteren en organiseren van het regionale debat. Eind 2021 wordt een eerste regionaal debat georganiseerd.

De initiatiefgroep heeft met de griffiers de afspraak gemaakt dat zij dit project (de beoogde doelen) overnemen en verder uitvoeren. Die rol van de griffiers is belangrijk. Iedere gemeenteraad is immers anders en heeft een eigen cultuur, een eigen werkwijze. Inzicht in de verschillende gemeenteraden en dat van de gemeenschappelijke regelingen kan helpen om makkelijker tot te kern te komen en elkaar beter te verstaan over de aansturing van het project en welke ondersteunende zaken nodig zijn. Voor de uitvoering bij dit project zijn middelen beschikbaar gesteld  vanuit het programma Samen uit de Regiodeal Regio Rivierenland. Met de griffiers is  de afspraak gemaakt om bij het inwerkprogramma van de nieuwe gemeenteraden veel aandacht te besteden aan het onderdeel gemeenschappelijke regelingen en de veranderende positie van de gemeenteraden.
De rol van de initiatiefgroep is voor de uitvoering van deze motie hiermee beëindigd. De gemeenteraden zijn hierover geïnformeerd.

De andere drie moties hebben betrekking op het synchroniseren van vergaderschema’s, informatieverstrekking en transparantie.  Op bestuurlijk en ambtelijk niveau – zowel lokaal als regionaal - niveau is er volop beweging om grip en sturing adequaat in te vullen. Een aantal elementen uit de moties komt terug in het hiervoor genoemde traject. Ook op andere terreinen is er volop beweging. Er is bijvoorbeeld een uniform informatieprotocol opgesteld en worden regionale afspraken gemaakt om te komen tot uniforme begrotingsrichtlijnen voor gemeenschappelijke regelingen.

Risico's

Intergemeentelijke samenwerking gaat de komende jaren een steeds grotere rol spelen. De gemeente blijft beleidsmatig, bestuurlijk en financieel verantwoordelijkheid houden ten aanzien van deze partijen. De middelen die wij ter beschikking stellen, gaan verloren in geval van tekorten of een faillissement van de verbonden partij. Mogelijke risico's staan in de begroting van de verbonden partijen. Hiervoor reserveren ze vaak zelf middelen. Onze gemeente reserveert in het weerstandsvermogen ook een bedrag voor dit soort risico’s.

Conclusie

De algemene conclusie van dit moment is dat er binnen de gemeente Buren, door een maximale inspanning van de betrokken bestuurders en medewerkers met een beperkte middeleninzet, in redelijke mate invulling wordt gegeven aan de sturing en control op verbonden partijen. Er kunnen altijd zaken worden verbeterd. Aandachtsgebieden zijn bijvoorbeeld:

• integrale sturing en control op de verbonden partijen;
• de informatievoorziening richting het college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad;
• afspraken tussen gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders over de besluitvorming door de gemeenteraad t.a.v. kadernota’s, begrotingen, jaarrekeningen en ingrijpende beleidsnota’s van verbonden partijen.